Prostat büyümesi; iyi huylu prostat büyümesi ya da tıp literatüründeki adıyla benign prostat hipertrofisi (BPH) 50 yaş üzerindeki çoğu erkeği etkileyen önemli bir sağlık sorunudur. “Benign” terimi iyi huylu anlamına gelir. Burada kastedilen, büyümenin prostat kanserine bağlı olup olmadığıdır. BPH’da en sık görülen belirti idrar yaparken güçlüktür. Bu şikâyet yaşla birlikte artma eğilimindedir. Prostat büyümesine bağlı şikâyetler çeşitli ilaç tedavisiyle ya da cerrahi yolla tedavi edilebilir.

Prostat Büyümesi Nedir?

Çeşitli nedenlere bağlı olarak prostat hacminde artış olması, prostat büyümesi olarak adlandırılır. Yaş ilerledikçe çoğu erkekte prostat hacminde artış meydana gelir. Yaşa bağlı ortaya çıkan bu büyümeye iyi huylu prostat büyümesi denir

Prostat, mesane ile penis arasında yer alan ceviz büyüklüğünde bir organdır. Kalın bağırsağın anüsten önceki bölümü olan rektumun hemen önünde yer alır ve bu nedenle muayenesi rektum yoluyla yapılır. Mesane ile penisi birleştiren idrar yolu bölümüne üretra denir. Üretra, prostat bezinin merkezinden geçer. Prostat, spermi besleyen ve koruyan bir sıvı salgılar. Boşalma sırasında prostat bu sıvıyı üretraya gönderir ve sıvı spermle birleşerek semen olarak atılır.

Prostat Büyümesi Neden Olur?

Prostat hacmindeki artışa prostatın iç bölgesinde (prostat çekirdeği) oluşan farklı boyutlardaki iyi huylu nodüller (adenomlar) neden olur. Bu nodüller üretraya ve ileri aşamalarda mesaneye baskı yaparak idrar tutma ve boşaltma fonksiyonları ile ilişkili sorunlara neden olabilir. Nodüler değişikliklerin nedeninin yaşlanan erkekte ortaya çıkan hormonal bozukluklar olduğu düşünülmektedir. Prostatın çalışması için önemli olan dış bölge, iç bölgenin hacmindeki artış nedeniyle daralır. Bu da prostatta işlevsel bozukluklara neden olabilir. Prostat büyümesi, genellikle oldukça yavaş geliştiğinden etkilenen erkekler erken aşamalarda bu değişikliği fark etmezler. Benign prostat büyümesi 40 yaşın altındaki erkeklerde nadirdir. 50 ila 59 yaşları arasında ise yaklaşık 100 erkekten 20’si durumdan etkilenir. 

Prostat Büyümesi Belirtileri Nelerdir?

Prostat büyümesi belirtileri, büyümenin derecesine bağlı olarak değişiklik gösterir. Şikâyetler genellikle 50 yaşından sonra başlar ve yaş ilerledikçe artar. Semptomlar üretra ve mesanenin prostat tarafından daraltılmasının bir sonucudur. BPH’ya bağlı en yaygın şikâyet idrar akışında zayıflamadır. Diğer belirtileri arasında şunlar sayılabilir:

• İdrar çıkışının geç başlaması
• Sık sık idrara çıkma ihtiyacı
• Gün içinde ve özellikle geceleri sık idrara çıkma
• Mesane geç boşalması
• Mesanede idrar kalmış hissi
• İdrar bittikten sonra hala damlama olması
• Sık idrar yolu enfeksiyonu
• Mesanede taş oluşumu 

Bazı hastalar semptomlara uyum sağlar ve belirtileri nispeten kontrol altına alabilir. Çoğu erkeğin günlük yaşamda ayarlayabilecekleri hafif ila orta şiddette belirtileri vardır. Bazen semptomlar geçici olarak düzelir. Bununla birlikte idrara çıkma dürtüsü ile ilişkili semptomlar kişinin hayat kalitesini ciddi ölçüde etkiler. Kişinin sık sık tuvalete gitme ihtiyacı geceleri yeterli uyku alamamasına, dolayısıyla gün boyunca bitkin olmasına yol açar. İş randevuları veya diğer faaliyetler tekrar tekrar kesilmek durumunda kalır. Büyümüş prostat genellikle zararsız olsa da, belirtiler oldukça rahatsız edici olabilir. Prostat büyümesi olan bazı erkeklerde sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve mesane taşları vardır. Prostatın büyüklüğü ile şikâyetlerin şiddeti arasında her zaman doğrudan bir bağlantı olmayabilir. Büyük ölçüde genişlemiş prostatı olan bazı erkeklerin sadece az sayıda şikâyeti bulunabilir.

Prostat Büyümesi Tanısı Nasıl Konulur? 

İyi huylu prostat büyümesi, idrar sorunlarının en yaygın nedenidir, ancak başka olası nedenler de vardır. Doğru tanı için doktor öncelikle hastanın şikâyetlerini sorgular. Ayrıca hastanın kullandığı ilaçlar da sorgulanır, çünkü bazı ilaçlar prostat büyümesinde görülen belirtilere benzer yan etkilere sebep olabilir. Daha sonra genel bir fizik muayene ve prostat muayenesi yapılır. Prostat muayenesi için doktor tek kullanımlık eldivenler giyer ve bezin boyut ve yapısını değerlendirmek için bir parmağını kullanarak makat yoluyla prostatı değerlendirir. 

İdrar örneği, prostat veya idrar yolu enfeksiyonu varlığının belirlenmesine yardımcı olur. Her iki enfeksiyon da büyümüş prostatın belirtilerine benzer semptomlara neden olabilir. Ek olarak idrar, şüphe duyulan başka hastalıklar için de kontrol edilebilir.

Prostat kanserini ekarte etmek için kan testi ile PSA (Prostat spesifik antijen) değerine bakılabilir. Prostat kanseri kan PSA değerinde artışa neden olabilir. Bununla birlikte artmış bir değerin, iyi huylu prostat büyümesi dahil olmak üzere başka birçok nedeni olabilir. PSA testi bu nedenle prostat büyümesi olan erkeklerde her zaman yapılmaz. Testin yapılmasına avantajları ve dezavantajları düşünülerek karar verilir. 

BPH’da şüphelenilen hastalarda saniyede ne kadar idrar atıldığını kontrol etmek için idrar akım hızı ölçümü yapılır. Bunun için bu amaca yönelik geliştirilmiş özel bir cihaz kullanılır. Mesane mümkün olduğunca dolu iken hastadan cihaza idrar yapması istenir ve ölçümler alınır. Ultrason muayenesi ile prostatın ne kadar büyüdüğü görülebilir. Ultrason görüntüsü ayrıca idrar yaptıktan sonra mesanede hala ne kadar idrar olduğunu da gösterir. Buna artık idrar tayini denir. 

Prostat Büyümesi Tedavisi Nasıl Yapılır? 

Benign prostat büyümesi tedavisinde genellikle aciliyet söz konusu değildir. Bununla birlikte bazı hastalarda aniden idrar yapmada ciddi güçlük veya hiç idrara çıkamama durumu gelişebilir. Bu, acil bir durumdur ve hızlı bir şekilde tedavi edilmesi hayati önem taşır. Bu olgularda mesane ilk önce kateter takılarak boşaltılır. Birkaç gün sonra, normal idrar akışını sağlamak için prostat bezi cerrahi olarak küçültülür. İdrar retansiyonu olarak adlandırılan ve mesanede idrarın hapsolması ile karakterize bu acil durum nispeten nadirdir. Ortalama olarak iyi huylu prostat büyümesi olan 100 erkekten 1 ila 3’ünde rastlanır. 

Acil olmayan vakalarda ise tedaviye karar vermeden önce, çeşitli seçeneklerin avantajları ve dezavantajları hakkında bilgi sahibi olunması önem taşır. Bu, özellikle ameliyattan önce gereklidir, çünkü cerrahi bir müdahale istenmeyen yan etkilere ve uzun süreli komplikasyonlara yol açabilir. İyi huylu prostat büyümesi için hangi tedavinin uygun olduğu;

• Semptomların ciddiyetine,
• Sık idrar yolu enfeksiyonu gibi komplikasyonların varlığına,
• Tedavinin avantaj ve dezavantajlarına göre belirlenir. 

Tedavi seçenekleri şunları içerir:

• Takip: Hafif şikâyetleri olan ve herhangi bir komplikasyonu bulunmayan hastaların yılda bir defa doktor kontrolüne gitmesi yeterlidir. Bu hastalarda doktor, yaşam tarzı değişiklikleri önerir ve diğer tedavilere gereksinim olup olmadığını saptar. BPH’lı hastaların yaklaşık olarak %30’u bu grupta yer alır.

• Bitkisel İlaçlar: BPH semptomlarını hafifletmek için üretilmiş ve reçetesiz temin edilebilen çeşitli bitkisel ilaçlar vardır. Ancak, bunların çoğunluğu ile ilgili herhangi bir araştırma yapılmamıştır. Bitkisel ilaçların herhangi bir faydası olup olmadığı ve yan etkileri bilinmediğinden kullanılması önerilmez.

• Tıbbi ilaçlar: Reçete edilen ilaçlar prostat ve mesane kaslarını gevşeterek etki gösterir. Böylece idrara çıkmayı kolaylaştırır.

• Prostatın boyutunu küçültmek için operasyonlar: Prostat dokusunu çıkarmak veya yok etmek için çeşitli cerrahi teknikler kullanılabilir. Ameliyatın olası nedenleri arasında idrar retansiyonu, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları ve ilaç tedavisi ile hafifletilemeyen şiddetli semptomlar bulunur. Bazı erkekler, farklı tedavi seçeneklerinin artı ve eksilerini tarttıktan sonra sayılan nedenler olmaksızın da ameliyat olmak isteyebilirler. Cerrahi müdahalelerin en yaygın yan etkisi boşalamamadır. İdrarını tutamama veya erektil disfonksiyon (iktidarsızlık) ise daha nadirdir.